Saluut aan Paul en Caroline

“Het voelt alsof we de zon en de maan verloren.” Gevoelens van ontreddering en verlies raakten velen bij het overlijden van Paul De Knop en Caroline Pauwels, nauwelijks een dag na elkaar. De ererectoren van de Vrije Universiteit Brussel kregen een overweldigende laatste warme en innige omhelzing op sociale media en in de pers. Niet enkel van politici, collega’s en vrienden, maar vooral van heel veel mensen die hun pad kruisten – hoe kortstondig ook – en die blijvend onder de indruk waren van die ontmoeting, tot ver buiten hun eigen universiteit en ver voorbij de vrijzinnige gemeenschap.De rectoraten van De Knop en Pauwels markeerden een cruciale en onomkeerbare overgang in het Vlaamse universitaire landschap. Medio jaren 2000 mochten conservatieve stemmen het bestaansrecht van de VUB immers nog graag in twijfel trekken, niet het minst (gewezen) collega-rectoren die toekomstvisie met machtswellust verwarden. Vandaag wordt de instelling niet enkel binnen- en buitengaats unaniem erkend als een kwaliteitsvol baken, maar ook als een toonaangevende waardevolle stem in het maatschappelijke debat.Die omwenteling klaarden beide rectoren in blijvende samenwerking op een kantelpunt in de VUB-geschiedenis, met name het ogenblik waarop heel wat van de founding fathers and mothers van de universiteit de fakkel doorgaven aan een nieuwe generatie, zowel in de wetenschappelijke als in de administratieve ploeg. Ze maakten daarvoor nieuwe, wendbare en robuuste structuren die het binnenwerk van de organisatie schragen, investeerden in toekomstgerichte infrastructuur en beloftevolle medewerkers, zetten radicaal in op humanistische waarden en wetenschappelijke topkwaliteit, en koesterden korte communicatielijnen tussen het hoofd en het hart van de universitaire gemeenschap. Meer dan ooit tevoren werd de VUB niet enkel de universiteit van de vrijzinnigheid en het vrije onderzoek, maar ook een open Brussels huis voor het stedelijke, multiculturele en internationale talent van de toekomst. Die toekomst vond de weg en blijft dat doen.Zowel Paul als Caroline bezaten het vermogen om mensen te begeesteren en te verzamelen rond projecten en ideeën – wat steevast tot samenwerkingen leidde die de eigenheid en de zichtbaarheid van de VUB en haar missie versterkten. Ondersteund door een gericht communicatiebeleid werden ze ambassadeurs van humanisme en mededogen, maar stonden ze eveneens radicaal op de bres om fundamentele vrijheden te verdedigen. Dat stijl en aanpak verschilden, verhinderde geenszins dat ze allebei op een breed politiek en maatschappelijk draagvlak konden rekenen. Met wie het eens worden moeilijk bleek, kreeg een ruiterlijk “let’s agree to disagree” aangeboden, omdat je de volgende dag opnieuw aan tafel moest over een ander punt van belang. Dialoog boven groot gelijk, met een rotsvast engagement voor de jeugd en de vrije gedachte als kompas.Zowel de VUB als de bredere samenleving verliezen twee “lampenisten, die gaten van licht in de duisternis branden”, zoals VUB-erevoorzitter Eddy Van Gelder het ooit treffend verwoordde. Maar straks komt er een nieuwe dag, waarin we de lust voor het leven en de liefde voor de wetenschap omarmen met de gretigheid die ze beiden hadden. En dan bouwt een nieuwe generatie verder aan hun beider droom, met alles wat ze ons gaven en met de blijvende gloed van hun licht.Wim Vandenbussche